Leisteen, wat is het en hoe wordt het gewonnen?

Natuurleien zorgen voor een bepaald soort bedekking. Levendig of strak, hoekig of glooiend en soms ook kleurig

Het ontstaan, geologische aspecten

Geologisch gezien kan men leisteen omschrijven als een compact, zeer fijn kristallijn gesteente dat wordt gekarakteriseerd door een uitstekende splijtbaarheid. Het gesteente vormt zich gedurende bepaalde geologische processen en onder verhoogde temperatuur en druk uit een ander, ouder gesteente. Dit zijn afzettingen van klei en zeer fijnkorrelig zand.

Voor het ontstaan van deze kleiige sedimenten moeten we honderden miljoenen jaren terug in de geschiedenis van de aarde. In verschillende rustige perioden van de aardgeschiedenis werden, en worden nog steeds, zeer grote hoeveelheden sediment in zeeën afgezet: zand, kalk, mergel, maar hoofdzakelijk slib. Dit materiaal is het vergruisde verweringsproduct van hoger gelegen delen van de aardkorst, zoals gebergten en kristallijnen massieven en werd door beken en rivieren naar het laagland en de zee getransporteerd. Dit proces van verwering en transport heeft miljoenen jaren voortgeduurd.

Door deze opeenhoping traden er een aantal veranderingen in het sediment op. De kleien en fijnkorrelige zanden werden door de erboven liggende lagen in diepere, warmere delen van de aardkorst weggedrukt, waardoor het aanwezige water werd uitgedreven en er een sterke inklink optrad. Tijdens deze inklink werden de plaatvormige mineralen min of meer loodrecht op de druk georiënteerd. Door het geleidelijk aangroeiende bovenliggende sedimentpakket zou het materiaal nog dieper in de aardkorst wegzinken.

Het gevolg was dat niet alleen de druk, maar ook de temperatuur verder toenam. De al sterk ingeklonken afzettingen verhardde tot vast gesteente. Dit vaste gesteente wordt schalie genoemd. Deze overgang van klei naar schalie is nog maar een tussenstap in de vorming van leisteen uit een kleiig sediment. Het ontstaan van leisteen is namelijk sterk gebonden aan gebieden in de aardkorst waar eens gebergtevorming heeft plaatsgevonden.

De winning van leisteen

Het leigesteente wordt gehaald uit open groeven en mijnen, overal ter wereld. Er zijn groeven in Engeland en Spanje, maar ook in Zuid-Afrika China en Canada. Men breekt de lei lagen met explosieven of zaagt in horizontale en verticale richting. Bij de leiwinning ontstaan er eerst grote blokken. Deze worden naar een centrale productiehal gebracht, waarna de leistenen in blokken worden gezaagd en met de hand of met een hamer worden gespleten. Het splijten gebeurt evenwijdig aan de splijtvlakken. Na het splijten wordt er een waterrand aan de lei gemaakt.

Hoewel het maken van de leien dus gedeeltelijk door machines is overgenomen, is het toch nog een arbeidsintensief proces, dat veel vakmanschap vereist.